Het is vijf januari. Vijf dagen in dit nieuwe jaar waarin er voor heel veel mensen wat gaat veranderen. Altijd verandert er wel iets, en het betreft ook altijd veel mensen maar ik heb het over een mega-operatie: de decentralisatie van de WMO.

Al jaren aangekondigd en in 2014 werd het een steeds belangrijker onderwerp. Kon dit kabinet nog verrukt spreken over de participatiesamenleving, in het najaar stapelden de doemscenario’s zich op. Mensen zouden in de kou komen staan, het was een platte bezuiniging, hulpbehoevenden wisten niet waar zij aan toe waren et cetera. Kwam bij dat uit onderzoek blijkt dat gemeenten er helemaal niet klaar voor zijn.

Je kunt je er van alles bij voorstellen. Zorg is iets anders dan beleid maken. Uitvoering en handhaving van bouw- en woningwetten is van een andere orde en vergt andere competenties van ambtenaren dan het hebben van een gesprek over zorgbehoevendheid. Ik snap alle commotie. Sterker nog: ik denk dat er een kern van waarheid in zit. Dát er mensen tussen wal en schip komen, dát gemeenten er niet klaar voor zijn en dát budgetten ontoereikend zijn.

Maar stel nu dat het perspectief wordt gekanteld. Dat gemeenten niet zozeer de WMO overnemen maar er nu eens echt voor zorgen dat alles wordt georganiseerd rond de burger.

De centrale overheid heeft de natuurlijke neiging alles te categoriseren en van daaruit, vanuit dat systeem, burgers – onderdanen – te benaderen. Gemeenten daarentegen hebben nu de mogelijkheid hun burgers centraal te stellen, dienstbaar te zijn aan hen. Een schok voor vele gemeenten, een mogelijkheid voor die gemeenten die willen.

Dan is er wel een aantal zaken nodig dat geregeld moet worden:

1. communiceer snel en accuraat in normale taal over alle wijzigingen in het algemeen, stop alle jargon
2. stel een communicatiedeskundige in staat alle jargon uit alle communicatie te slopen
3. zorg voor individueel inzicht in iedere zorgvraag, ken je burger
4. regel continuïteit in de bestaande zorg, geen grote onzekerheid
5. koop zorg in bij kleinschalige initiatieven en niet bij grote conglomeraten (dan komt een en ander weer op afstand)
6. maak een groep mensen (ook bestaande ambtenaren maar niet alleen hen) vrij om in het eerste kwartaal met iedereen te spreken
7. noem dit niet gezellig keukentafelgesprekken maar gesprekken
8. voer die gesprekken in alle openheid en eerlijkheid, benoem wat je waarneemt en bespreek dat. Ook mogelijkheden en twijfels
9. ga snel over tot inzicht in het besluit dat genomen is, bespreek dat met ieder individu opnieuw en implementeer hard op de feiten maar vooral zacht op de mens.

Ik zie de decentralisatie als een grote kans voor gemeenten om samen met burgers te participeren in een grote reis, die naar individuele mogelijkheden en kansen. Gemeenten moeten dat wel de lef hebben zich anders op te stellen, uitzonderingen te zien als kans en te stoppen met alles in te delen in categorieën en kaders.

Ik ben oprecht benieuwd welke gemeenten hiermee bezig zijn en welke stress dat oplevert bij ambtenaren en beleidsmakers. Nieuw kan zomaar beter zijn.