Categorie Archief: de open samenleving

Een zwak geloof

27 zondag dec 2015

Posted by in de open samenleving

≈ Een reactie plaatsen

Tags

, , ,

Vorige week kwam in het nieuws dat in Somalië de openbare viering van Kerst verboden werd. De reden was naar ik me meen te herinneren dat zo’n viering ten koste zou gaan van Islamitische waarden. Ook de sultan van Brunei heeft de viering verboden.

Een kleine anecdote. Kerstavond bracht ik in de kerk door, in de enige Rooms-Katholieke kerk in mijn dorp. Tjokvol zat het. De sfeer was goed, optimistisch en ontspannen. De mis begon met de woorden ‘welkom aan iedereen die vindt dat hij of zij hier vanavond moet zijn. Of je nu vaak komt of bijna nooit. Of je gelovig bent of niet. Of je alleen bent of samen. Welkom.’

Het werd een mooie avond.

Hoe onzeker moet je zijn om dingen te verbieden. Dat vroeg ik me af toen ik de berichten op de radio hoorde en later in de kerk zat. Want je kunt wel volhouden dat het allemaal te maken heeft met intolerantie maar ik geloof dat steeds minder. Mijn overtuiging is meer en meer dat het afzetten tegen alles wat niet strookt met de eigen overtuiging wijst op een enorme leegte. Als dat waar je in gelooft onderuit gehaald kan worden door een feest dan heb je een zwak geloof. Dan is dat niet veel waard.

Het gaat niet alleen om een sterke man in Somalië, het gaat ook om mensen hier. Mensen die echt de overtuiging hebben dat onze cultuur omver gehaald kan worden door andere culturen of geloven. Dat kan alleen als je eigen cultuur niets voorstelt en vooral niet weerbaar is.

Hoe moet het dan wel?

Ferm zijn in je eigen overtuigingen. We zijn niet voor niets zover gekomen met alle geschiedenis die we hebben. Onze cultuur, onze gedeelde overtuigingen, normen en waarden en ook al onze vrijheden hebben we niet voor niets gekregen. Daar is veel voor gedaan en gelaten. Dat is ons zeker niet aan komen waaien.

Daarom, precies daarom, moeten wij nooit gaan lijken op of ons gedragen zoals die sultan. Juist wij moeten alle feesten toestaan omdat zij nooit ten koste van ons kunnen gaan. Juist omdat wij alles toestaan, onderscheiden we ons van alle onzekeren, alle zwakken van geloof. Ik denk dat ook de PVV en de aanhangers daarvan niet zozeer slecht, fout of verkeerd zijn. Zij zijn ten diepste onzeker. En hoewel ze de sultan zullen verafschuwen vanwege zijn cultuur, zouden zij zijn gedrag wel willen kopiëren. Niet uit kracht maar uit zwakte.

Ik ben zo intens gehecht aan onze cultuur waarin we kunnen zeggen wat we willen, doen wat kan, in vrijheid onze overtuigingen kunnen leven. Waarin we met woorden elkaar bestrijden omdat er altijd ruimte is voor andersdenkenden. Waarin ik ’s morgens als ik wakker word niet hoef te vrezen voor mijn leven. Mijn gehechtheid is zo groot dat ik alle andersdenkenden welkom heet. Een welkom dat ook inhoudt dat je met dezelfde waarden en normen mij tegemoet treedt. Alleen dan zal en kan ik nog lang gehecht blijven aan mijn wereld.

Geen zwak geloof dus.

 

ISIS in ons hoofd

12 zaterdag dec 2015

Posted by in de open samenleving, Europa

≈ Een reactie plaatsen

Tags

, , , , ,

Een van de gevolgen van de aanslagen is dat Europa zich sluit. Niet alleen voor de boze buitenwereld, maar ook in Europa worden landen voor elkaar gesloten. En ik begrijp de reflex. Als je huis wordt aangevallen dan sluit je deuren en ramen. Je kijkt van achter de gordijnen de straat in om te zien of er nog meer ellende aankomt. Begrijpelijk dus.

Hoe het zich uit heeft effect op ons allemaal. Vlak na de aanslagen in Parijs werden opeens overal verdachte pakketjes aangetroffen. Onschuldige pakketjes weliswaar maar men ging ervan uit dat je maar beter tien keer overdreven kunt handelen dan een keer ten onrechte nalatig. Ook dat is begrijpelijk.

Parijs heeft ons namelijk getoond dat terroristen overal en op ieder moment kunnen toeslaan. Dat je nergens veilig bent en vooral dat het een kwestie van wachten is wanneer er iets gebeurt. Want dat er iets gebeurt staat vast. Ook hier in Nederland. En dat dat zo is, is met niets anders te vergelijken. Ik hoorde iemand zeggen dat je morgen ook overreden kunt worden. Dat is waar, maar dat is noodlot. Een samenkomst van omstandigheden. Een aanslag is welbewust gepleegd door mensen die een grote afkeer hebben van onze manier van leven. Mensen die zo gestoord fanatiek zijn, dat zij dat niet naast hen neer kunnen leggen en verder gaan met hun eigen leven.

We zijn nu een maand verder en wat ik zie is dat wij in Europa in een kramp terecht zijn gekomen. Niet alleen zien we dat we de grenzen sluiten en overal verhoogde controles invoeren. We zien ook de sterke groei van nationalistische partijen in zo’n beetje alle landen. FN in Frankrijk, de PVV in Nederland. Kun je Steenbergen nog afdoen als incident, de groei van deze partijen is dat zeker niet. Het duidt op een behoefte aan grote woorden, simpele oplossingen, harde taal, een sterk gezag en vooral een totaal naar binnen gekeerde blik. Niets meer op hebben met Europa, met andere landen, met andersdenkenden. Alleen maar met jezelf.

Ik vind dat gevaarlijk. Om een aantal redenen. De eerste is dat Europa ons al decennia behoed voor oorlog en schermutselingen en dat het ons al die tijd al welvaart en rust brengt. Dat went zo dat niemand meer snapt dat dat door Europa komt.

Verder is het gevaarlijk omdat een open geest ons juist onderscheid van de barbaren, mensen met één boek. Als we onze geest sluiten dan gaan ook wij geloven in ons heilige gelijk, waarmee we gaan lijken op hen die wij vrezen en verachten.

Het is gevaarlijk omdat we bij uitsluiting een beeld moeten hebben van hen die wel bij ons horen, anders kun je niemand buitensluiten. Mijn vraag is dan wie die ideaaltypische Nederlander is. En wie bepaalt wie wel en wie niet goed is? De PVV?

Als laatste is het gevaarlijk omdat we dan precies doen waar ISIS op uit is. Door te zorgen dat zij in ons hoofd zitten kunnen zij ons terroriseren. Door af en toe een aanslag te plegen, liefst overwacht met grote gevolgen, zorgen zij dat wij alles verkwanselen wat ons van hen onderscheidt. De rede, de discussie, het gesprek, de relativering, de lol van het leven, muziek, feesten, boeken, openstaan voor het andere. De achterlijken nemen ons denken dan over.

ISIS zit dan comfortabel in een leunstoel in ons hoofd.

Haatimams zijn hip

09 dinsdag jun 2015

Posted by in de open samenleving

≈ Een reactie plaatsen

Tags

, , , ,

Sinds enige tijd is er een nieuw woord aan de Nederlands taal toegevoegd, niet echt een verrijking maar iedereen heeft het erover: haatimams. Je kunt bijna stellen dat zij hip zijn.

Gisteren nog hoorde ik een discussie op de radio waarbij voor- en tegenstanders aan het woord kwamen. De tegenstanders van haatimams willen hen de toegang tot Nederland ontzeggen. Waarom? Omdat zij dingen zeggen die niet stroken met onze waarden en normen. Wat grosso modo ook wel zo is overigens.

De voorstander zat met volle retoriek te bagatelliseren wat er zoal beweerd wordt over homo’s, vrouwen, joden et cetera. En er wórden idiote uitspraken gedaan, die hoef je niet weg te poetsen.

Het was geen discussie maar gewoon heel luid langs elkaar heen praten. De stellingen waren ingenomen en de heren, het waren heren inderdaad, waren er met nog geen tien paarden uit te krijgen.

Wat valt me op aan deze discussie?

Allereerst de term, het frame. Dat frame is in de jaren ingeburgerd geraakt zonder te beseffen dat het een heel onduidelijke term is. Natuurlijk, het bekt lekker en we snappen wat bedoeld wordt, maar wie precies wordt er nu mee bedoeld? Dat moet je weten wil je mensen de toegang weigeren. En wanneer wordt een mening haat? En wie bepaalt dat?

Dat frame is overigens nog het minste probleem. Een groter probleem is vast te stellen wat nou precies wél en wat precies niet gezegd mag worden. De kern van een open democratie is nu juist dat er allerlei groepen en mensen zijn die dingen zeggen die niet stroken met huidige waarden en normen. Zo ontstaat namelijk verandering. Zonder dat versteent een samenleving en wordt een tweede Noord-Korea.

Dus: wanneer is iets nou zo erg, dat je er vooraf mensen de mond over mag snoeren? In Nederland gaat dat voor geen enkele uitspraak op. Nooit. Men mag alles zeggen wat men wil. Ook als men oproept tot haat. De rechter is er voor om te bepalen of het mocht volgens de wet en als dat, achteraf, niet zo blijkt te zijn dan volgt er straf.

Dat is de volgorde. Denken, spreken, al of niet strafbaar zijn en dan eventuele consequenties.

Ik vrees dat het niet anders is, hoe de ene meneer ook zijn best deed. Als iedereen met een afwijkende mening, hoe schokkend ook, de toegang tot Nederland moet worden ontzegd dan vrees ik het ergste. En wie maakt uit wat die afwijkende mening is? Vandaag de beurt aan de imams, en over een tijdje?

De kern van de opmerkingen van de tegenstander komt hierop neer: er zijn mensen die dingen zeggen die niet stroken met mijn eigen opvattingen, die dingen zijn erg, zo erg dat ik wil dat zij niet meer gezegd kunnen worden in Nederland. Omdat er dingen gezegd worden waar ik het apert mee oneens ben ontzeg ik die mensen toegang tot Nederland. Ik weet immers wat goed is en wat fout is. Ik, tenslotte, heb een mening die wel door de beugel kan.

Je voelt al direct aan dat dit soort particularisme niet echt werkbaar is. Vrijheid van meningsuiting geldt altijd voor díe meningen waar je het totaal mee oneens bent. Juist dan moet je te vuur en te zwaard verdedigen dat echt iedereen alles mag zeggen. En juist dan moet je de discussie aangaan over het doel en het effect van bepaalde uitspraken. Daarover moet de discussie gaan. Laat ieder zeggen wat hij of zij wil en bestrijdt elkaar met woorden en argumenten. Dat is het enige dat telt in een open democratie.

En anders is er altijd nog de rechter.