Een goed idee: vlees gewoon duurder maken. Als je dat doet dan zal er automatisch minder vlees worden gegeten. Een goed idee: vliegen gewoon duurder maken. Dat wordt er minder gevlogen. Gas duurder want dan komen er sneller alternatieven.

Kortom: het hele idee is dat als dingen duurder worden er minder van gekocht en verbruikt wordt.

Economie is een sociale wetenschap met een enorme bias. Gedacht wordt dat de mens een homo economicus is die rationeel handelt en reageert op prijsprikkels. Goedkoper en de vraag stijgt, duurder en de vraag daalt. Zou best waar kunnen zijn maar er zullen ook voorbeelden van het tegendeel bestaan.

Daar gaat het nu niet om. Waar wel om?

We leven (inmiddels weer) in een wereld waarin basisbehoeften niet meer voor iedereen even goed toegankelijk zijn wegens marktwerking en prijseffecten.

Als alles voor iedereen duurder wordt dan zullen de mensen met de minste middelen er het eerst op achteruit gaan. Dat is wat we nu al minimaal 10 jaar zien, maar in feite al veel langer. Wat echt wordt geproduceerd door prijsstijgingen is een nieuwe onderklasse. Mensen met een zeer beperkte beurs die niet meer weten hoe ze rond moeten komen. Mensen met geld zijn de lachende derde. Die hebben nergens last van.

Wat is dan inmiddels zo duur geworden dat er een tweedeling is?

Aanvullende ziektekostenverzekering, tandartsverzekeringen, waardoor toegang minder is. Kinderen die opgroeien met een slecht gebit. Mensen die wegens eigen risico wel twee keer denken voor ze naar een arts gaan.

Huisvesting: wie kan er tegenwoordig een huis kopen? Je wordt wel geacht te kunnen huren op de vrije markt maar voor dezelfde maandlasten iets kopen is uitgesloten. Sterker nog: kopen is uitgesloten. Zelfs met een lage rentestand.

Opleiding: massaal wordt er uitgeweken naar huiswerkondersteuning en duur privé-onderwijs. Als je dat niet kunt betalen heb je vette pech en zit je kind op een gemiddelde school waar hij een van de 1700 is en opgaat in de massa. Geen aandacht voor het individu want geen tijd. Overvolle klassen.

Mobiliteit: gisteren nog moest ik nodig tanken en ik rekende op 20 cent na 120 euro af. Als je modaal of minder verdient denk je wel twee keer na of je dat iedere week doet.

Ik kan dit aanvullen met allerlei voorbeelden en diensten, ik doe dat niet. Het is wel duidelijk zo.

Laat ik eens naar onze overheid kijken die de tweedeling ook heeft doorgevoerd. Je zal maar een verkeerde postcode hebben, af en toe geld aan de moskee schenken, een exotische achternaam hebben, een keer een verkeerd vakje hebben aangevinkt, kinderopvang hebben geregeld bij een verkeerd bureau, wonen in een huis van een coöperatie met enkel glas en schimmel, je kinderen op een propvolle school hebben en geen alternatief kunnen betalen, je tweedehands auto voltanken, op de radio horen dat de hypotheekrenteaftrek geheel moeten verdwijnen terwijl je dankzij die aftrek net dat huis in Maarssenbroek hebt kunnen kopen met twee magere inkomens, horen dat er vliegtaks komt waardoor je ook moet nadenken over die ene vakantie per zoveel jaar, en dan nu horen dat de prijs van vlees drastisch wordt verhoogd.

Je zult, kortom, maar net rond kunnen komen en alles, maar dan ook echt alles wordt duurder. Behalve jij, jij wordt niet duurder voor het bedrijf waar je werkt omdat je er al jaren maar een beetje bij hebt gekregen. Iemand stelde laatst dat een parkeerplek in Amsterdam per dag meer verdient dan iemand met een minimuminkomen.

Mijn vader zei altijd ‘de arbeider moet als eerste inleveren en krijgt er als laatste wat bij’. En zo is het nog steeds.

Ik vind die vleestaks een heel slecht idee. Wie denkt dat mensen met geld minder vlees gaan eten vanwege de prijs, denkt moreel verkeerd. Zij met geld gaan geen karbonade minder eten door prijsstijgingen. Wie het breed heeft laat het breed hangen. En ik vind dat men extra aandacht aan hen aan de onderkant moet geven. Dus huizen herstellen, ouders geld teruggeven na het kindertoeslagenschandaal en rijkelijk compenseren en helpen de boel weer op de rit te krijgen (compenseren alleen is dus een walgelijk idee; er is hen geld ontnomen en de staat heeft dat geld wederrechtelijk tot zich genomen. Restitutie dus plus compensatie), het eigen risico alleen voor hen boven een bepaalde loongrens, et cetera. Alles doen om de omstandigheden van de grote groep Nederlanders te verbeteren. Dat hoort te gebeuren. Een rechtvaardige verdeling van de welvaart en een overheid die fatsoenlijk en betrouwbaar is. Niets anders dan dat.

En nu die vleestaks. Heb ik daar een oplossing voor? Nee, niet echt. Ik vind dat er veel minder vlees gegeten moet en kan worden. De massale slacht van dieren moet minder. Iedereen mag vlees blijven eten als dat gewenst is, dus verplicht vegetarisme hoeft voor mij niet zo. Zorg dat de prijsprikkels in de keten komen liggen. Dumpprijzen per kilo voor een varken moeten worden verboden. Zorg dat er minder aanbod komt in de winkel en hou de prijs voor goed, fatsoenlijk geproduceerd vlees aantrekkelijk. We moeten met elkaar minder vlees eten en niet alleen doordat het te duur wordt voor grote groepen. Vlees wordt duurder, ook zoals ik het voor me zie. Ik denk dat er psychologisch een verschil is tussen de BTW omhoog gooien enerzijds en betere omstandigheden voor dieren en dus een prijsverhoging krijgen anderzijds. Maar ja, erst kommt das Fressen und dann kommt die Moral natuurlijk.

Waarom ik reageer op die taks is dat er een gewoonte is ontstaan de problemen van mensen weg te lachen en te babbelen, vooral onder Rutte. Alles is licht en ongrijpbaar, alles wordt toegezegd, niets wordt gedaan. Dat gaat vreten aan mensen die aan de onderkant zitten. Maar niet alleen aan hen. Ik ben aan de onderkant geboren maar zit daar inmiddels al lang en breed niet meer. Aan mij vreet het ook. Ik zal mijn afkomst nooit verloochenen en ik vind dat er weer aandacht, werkelijke aandacht moet komen voor hen. Voor hun echte problemen waar men wakker van ligt. Het is nu geveinsde aandacht voor de bühne. Meer niet.

Weg met de vleestaks dus.

Ik was achttien toen ik ging roken. Ik was met mijn vriendinnetje op vakantie in Bretagne, in Carantec. De camping municipal was basic en prima. Het was fris en prachtig. We hadden fietsen bij ons en reden de hele omgeving door. Toen we op een dag wat gingen drinken zag ik in de goot iets moois liggen. Het was een leeg platgereden sigarettenpakje: Gitanes!

Het was van zo’n schoonheid dat ik zo’n pakje móest kopen. Ik naar de lokale tabac en ik kocht daar mijn allereerste pakje sigaretten. En ik begon te roken. Ik was dus achttien. Eind jaren 70.

Met een Gitanes in mijn mondhoek en een glas whisky voelde ik me opeens onderdeel van een veel grotere wereld dan daarvoor. Ik was een beetje Frans en veel minder toerist. Mijn vriendinnetje rookte al lang, maar zij rookte shag, en dat vond ik niet zo chic. Dus dat deed ik toen niet.

Eenmaal thuis waren de Gitanes snel op en ik ging op zoek naar een vervanging want Gitanes kon ik in Nederland niet vinden. Die vervanging vond ik snel: Gauloises (door iedereen toentertijd uitgesproken als Goelwases). Ook zo’n prachtig pakje en de smaak was als die van Gitanes: zwaar, vol. Altijd sans filtres natuurlijk, want een man moet stukjes tabak in zijn mond voelen.

Toen ik eenmaal rookte viel me op hoeveel er gerookt werd. Op tv werd er volop gepaft tijdens uitzendingen. In films waarbij in de Franse films veel Gauloises werden gerookt. Stoere mannen, van Humphrey Bogart tot aan Jean Gabin en Jean-Paul Belmondo. Maigret rookte pijp, dat was anders. Churchill sigaren en die hoorden bij mannen met een zekere leeftijd. Nee, dan sigaretten. Troost op de lip.

Van het een kwam het ander. Ik rookte steeds meer en ik ging de deur niet uit zonder sigaretten en aansteker. Overal was roken gewoon. Ik ging vaak drinken in Het Hoogt in Utrecht en daar had ik een vast plekje waar ik rookte, dronk en las. Uren, vele vele uren heb ik daar doorgebracht. De sigaret altijd dichtbij en liefst aan. Men lette in die jaren op het merk dat je rookte. Een merk was een sociaal signaal. Vrienden rookten Drum shag en die telden dus niet mee. Mij vader rookte zware Van Nelle en die telde wel mee, want het was zware tabak en het was mijn vader. Er waren er die lichte Amerikaanse merken rookten. Die keerden zich af van de zwaarte van het Avondland. Oppervlakkige types.

Roken was niet alleen lekker en een gewoonte maar het maakte ook deel uit van je sociale zelf.

Gitanes Maïs.

Het jaar erop was ik natuurlijk weer in Frankrijk, en weer in Bretagne. Aan de zuidkant, vlakbij Carnac. Daar zag ik iemand gele sigaretten roken. Die had ik nog nooit gezien en ik vroeg hem welke dat waren: Gitanes Maïs. Zwaarder, meer teer (goudron) en veel meer nicotine. Ik een pakje gekocht en direct wist ik: dit is echt veel lekkerder. Wat een smaak, wat een volheid. En vooral: ze bleven niet uit zichzelf aan dus je moest er steeds moeite voor doen. Tussen al die mensen met witte sigaretten rookte ik opeens in Het Hoogt maïs sigaretten. Dat wil zeggen: het was maispapier, geel en langzaam brandend. De gewone Gitanes kocht ik nog wel op het vliegveld op weg naar Griekenland in de jaren daarna. Een slof voor een gulden of dertig. Maar dat was de reservevoorraad. Het draaide om maïs.

Boyards.

Wat doet Sartre hier opeens? Zal ik vertellen. Als Sartre niet zijn sigaretten zou hebben gehad dan waren al die geweldige invloedrijke betwiste boeken niet geschreven. Sartre rookte als een ketter (dronk en gebruikte drugs ook als een ketter overigens). Toen hem aan het eind van zijn leven, hij was blind en immobiel, gevraagd werd wat nog de moeite waard was, was zijn antwoord “roken”. Tijdens mijn studie raakte ik in de ban van Sartre en ik besloot mijn doctoraal in ieder geval aan hem te koppelen. Ik wist nog niet hoe maar dat kwam later wel. Ik kocht alles van en over hem en ik las alles. In een boekje van Francis Jeanson zag ik foto’s, deze:

Franse filosofen zitten graag voor hun boekenkast en hier zien we Sartre in een interview. Op de rechterfoto zie je duidelijk een pakje Gauloises liggen en op de linkerfoto zag ik iets liggen dat ik niet kende maar later kocht in Parijs: een pakje Boyards.

Ik was in Parijs en liep een tabac in en vroeg naar Boyards maïs. Of ik dat wel zeker wist. Natuurlijk wist ik dat en ik kreeg dus een pakje. Ik ging naar een park, opende het pakje en wist niet wat ik zag: sigaretten (Gros Module) die veel dikker waren dan gewone. De hoeveelheid teer was enorm (45mg) evenals de nicotine (3,5mg)(ter vergelijking, Gauloises bevatten nu 10mg teer en 0,8mg nicotine). Ik begon te roken en werd licht in het hoofd. Wat een smaakvolle sigaret was dit!

Ik zal het kort houden: in mijn jaren dat ik naar Parijs ging en er woonde, heb ik altijd Boyards gekocht en nam ik vele cartouches mee terug. Ik en mijn Boyard waren onafscheidelijk. Ik heb ze gerookt bij het schrijven van mijn doctoraal (ook over Sartre), ik heb ze gerookt samen met mijn beste vriend Jan als we nachten doorhaalden in mijn kamer achter de Sorbonne. Ik ging nooit de deur uit zonder.

En toen besloot Brussel deze heerlijke sigaretten (en ook het merk Celtique, gros module) te verbieden wegens gezondheidsschade. Nou ja, een beetje gelijk hadden ze wel.

Ik besloot verder te leven met Gitanes maïs. Tot ook die minder lekker werden gemaakt. Zelfs het papier werd veranderd. Ik besloot te stoppen met roken.

Stoppen met roken.

En ja, ik weet dat roken niet goed is of zo je wilt: slecht. Ik ben opgegroeid met rokende familie. De sigaretten op tafel en dan iedereen paffen tot de kamer blauw stond. Hoe het leven verandert: inmiddels vind ik roken stinken en ben ik blij dat er niet meer gerookt wordt. Niet meer in cafe’s, restaurants et cetera. Waar het mij om gaat is dit: mijn roken en dat van velen maakte een extensie uit van mijn ik. Mijn sigaretten waren een sociaal teken dat ik hoorde tot een kaste van connaisseurs: zij die weten hoe je goed leeft en hoe je dat zichtbaar maakt. Daarom Franse sigaretten en daarom maïs. Een zichtbaar teken. En ik vond het lekker, dat ook nog eens. Als mensen mij vroegen niet te roken, rookte ik gewoon niet. Mijn huis was ingericht op roken, ik had 32 asbakken steeds op armlengte afstand zodat ik altijd en overal de as kon aftikken. Slaap- en badkamer waren en bleven rookvrij overigens.

Ik ben opeens gestopt. Ik heb nooit meer een sigaret opgestoken. Ik heb het een keer geprobeerd, een Boyard bij het graf van Sartre, en werd terstond misselijk.

Nog even over mijn vader en roken.

Mijn vader rookte dus. Toen hij dood was (2007) heb ik een gedicht geschreven en voorgelezen:

Toen we de kist sloten hebben we een pakje Gauloises plus een aansteker meegegeven. De laatste jaren kon hij zelf geen sjekkie meer draaien en dus rookte hij zware sigaretten. Ik heb zijn shagdoosje nog altijd:

Roken is nog steeds aanlokkelijk.

Nog steeds als ik oude films zie waarin wordt gerookt, proef ik de sigaret. Maar dat niet alleen, ik ben terug op heel veel plekken waar ik met genot heb gerookt. Alleen, aan een tafeltje bij Le Village Ronsard op de Place Maubert, met een glas Marc. Op een bankje in Carcès tijdens de markt, rokend, kijkend naar voorbijlopende mensen. Samen met Jan in de Rue Cujas, beiden in een grote leren stoel, de nacht doorhalend tot het ochtendkrieken, uitkijkend op de Sorbonne. Bretagne, Lacanau sur l’Océan, Obernai, Lille. Roken is voor mij sterk verbonden met Frankrijk, met zijn waar ik gelukkig ben. Ergens in een stad of op het platteland. Alleen of samen. Maakt niet uit.

Ik rook inmiddels per week nog één sigaar. Inmiddels heb ik de leeftijd daarvoor dus dat is ok. Bij sigaren gaat het om smaak en geur. En die van de Olifant zijn top. Zaterdagmiddag om vijf uur ga ik buiten op het terras zitten met een sigaar en een bodem whisky. Dan rook ik een uur en lees wat of doe helemaal niets. Mijn familie laat me met rust. Mijn uur waar ik het leven in rust kan overdenken. Dat moment heb ik overgehouden aan een leven zoals hierboven beschreven.

In de zomer rook ik die sigaar op het terras in Carcès. Uitzicht in de verte op Salernes. De warmte om me heen en ín Frankrijk. Zo breng ik roken en Frankrijk weer bij elkaar, zoals het hoort.

Roken is lichamelijk slecht, zeker. Een goede reden om niet te roken. Geestelijk heeft het me nooit dwarsgezeten, integendeel. En de mens is meer dan een lichaam.

En als er één land is waar roken lekker is, dan is het Frankrijk.

Veel tijd hadden we niet, we zouden pas aan het eind van de dag aankomen, op doorreis. Op weg naar de Alpen had ik bedacht een nacht te slapen in Lyon en daarna nog zo’n 250 kilometer file te pakken. Het was niet anders.

Andere jaren had ik een hotel in Villefranche geboekt. Klein stadje waar je goed kunt eten en het hotel ligt op een heel rustig, totaal niet aantrekkelijk industrieterrein. Het hotel zelf is trouwens heel erg pittoresk en prima. Maar goed, dat zat vol en dus besloot ik iets te boeken in Lyon.

De neiging is in Lyon centrum iets te boeken, maar ik besloot het anders te doen. Enige jaren geleden stond er zoveel file in en rond Lyon dat we door de stad heen gingen. Ook daar tjokvol. En opeens stond ik stil op een kade, de Quai Jean-Jacques Rousseau, waar ik rechts van me aan de overkant allerlei nieuwe gebouwen zag, vooral een heel bruin gebouw. Het zag en aantrekkelijk modern uit. Daar besloot ik een hotel te boeken. Op goed geluk.

Het werd het MOB-hotel vlakbij het Musée des Confluences. Een hippe entrée met leuke jonge mensen. Het hotel op zich viel wat tegen. Kleine kamers die wat gedateerd ogen én gelegen aan een best wel drukke treinverbinding. Maar goed, niet heel erg duur.

Ik parkeerde de auto in een garage ongeveer een kilometer verderop en liep terug naar het hotel. De eerste indruk was niet echt top. Een oud industrieel gebied waar mensen komen om te werken maar voor de rest niets. Zo leek het. Scharrige types en lege gebouwen. “Heb ik dit echt geboekt?” vroeg ik me af.

En met recht, want in mijn gezin sta ik bekend als degeen die de verkeerde keuzes maak. Zo kwamen we ooit in Schwaben voor een overnachting en daar was het prachthotel in Ottobeuren! Althans, dat dachten de zonen. Ik moest eromheen rijden en we kwamen in een gigantische gedateerde blokhut met dames in klederdracht waar ik helemaal blij van werd. Er was geen wifi! Teleurstelling alom. In Beaune heb ik ooit op de Remparts een hotelletje geboekt dat sinds 1258 niet was veranderd. Afijn, je snapt het.

Maar hoe kan een mens zich vergissen!

We gingen wandelen en wat een gaaf stuk Lyon is dit! In niets lijkt het op het oude centrum. Het ís industrieel en wat ontvolkt. Maar tegelijkertijd zit het vol met restaurants en bars. Heel veel jonge hippe mensen die hier komen. De oude overslaggebouwen worden verbouwd tot hippe tenten waar je heerlijk aan het water kunt zitten. In de Saône liggen boten waar je kunt eten. Ik keek mijn ogen uit.

Achter de parking zit een heel grote shopping mall (even doorheen bijten) en als je daar doorheen loopt kom je in een druk deel van Lyon uit. En ook daar hetzelfde beeld: nieuw en oud door elkaar qua gebouwen. Veel jonge mensen, overal uitgaansgelegenheden. De Rhône en de Saône die de moeite van het langswandelen waard zijn. De overkant van de Saône die eruit ziet als Luik in België: oude armoedige huizen en gebouwen.

Het is een ruig stuk van Lyon dat over tien jaar niet meer te herkennen is.

’s Avonds hebben we heerlijk gegeten bij Selcius. Leuke jonge mensen met een hip menu. Beetje duur voor wat het is, maar je leeft maar een keer.

De volgende ochtend stond ik voor dag en dauw op om de auto te halen. Voor de file uit was het idee. Zelfs de jongens waren om 06:30 uur op! Ik liep het hotel uit, ging naar rechts en struikelde bijna over de mensen. Tientallen, misschien wel honderden mensen, jong en oud maar allemaal hip, zwermden over de straat. Ik haalde mijn auto en reed naar het hotel. De weg stond vol met taxi’s, ook tientallen. En toen daagde het bij me: deze mensen hadden de hele nacht gefeest in een van die grote gebouwen en kwamen nu pas weer naar buiten. En wat blijkt later: de Azar-club is dus gewoon zo’n hippe tent in het nieuwe Lyon.

Alle voorbereidingen op de file waren overigens voor niets. Om 08:30 waren we bij het hotel in Les Ménuires omdat er totaal geen file was. Niets. Een ochtend verder wandelen in Lyon had ik ook wel top gevonden.

Kortom: boek een hotel off the beaten track. Laat de omgeving je niet afschrikken maar ga wandelen. De sfeer inademen en er is altijd weer een mooi nieuw stuk te vinden in alles wat al zo bekend was.