Al weken kijken we naar de Nederlandse politiek en verbazen we ons. Na de verkiezingen zijn we met elkaar in een situatie geraakt die steeds merkwaardiger wordt.
Nu vond ik de uitslag van de verkiezingen al merkwaardig. De groei van de VVD terwijl er zoveel mis is gegaan onder alle kabinetten Rutte, de groei van D66 door een lijsttrekker die zich anders dan normaal gedroeg en de groei van een fractie met fascisten. Een raar onkritisch land zijn we met elkaar.
Maar na de verkiezingen is het niet beter geworden.
Rutte is zijn positieve karma wat verloren. Steeds vaker rommelt hij en je ziet dat hij er steeds minder mee wegkomt. Kaag blijkt gewoon een ouderwetse machtspolitica. De Tweede Kamer stort zich op details en vergeet dat we in een grote crisis zitten met Corona, dat de klimaatproblemen niet weg zijn en vergeet ook en masse dat er duizenden, tienduizenden burgers zwaar gedupeerd zijn door de overheid. En vergeet ook dat er geen verbetering zichtbaar is in het handelen van de overheid.
De Tweede Kamer vergeet dat zij er namens ons zit en dat zij aan de macht is. Dat zij het voor het zeggen heeft in dit land. En wat doet de Tweede Kamer: de dekstoelen heen en weer bewegen.
En dan denk ik aan de woorden van mijn beste vriend Jan en weet dat hij gelijk heeft en dat die woorden precies van toepassing zijn op Den Haag:
Een organisatie met meer dan 50 man heeft geen buitenwereld meer nodig.
Het begon met een pijnlijk plekje en het plekje werd steeds pijnlijker. En roder, en dikker. En, zoals we gewend zijn, dat gaat wel weer over voordat je een meisje bent zoals mijn moedertje altijd zei. Maar deze keer niet.
Ik besloot de dokter in ons dorp te bellen. Er is een aantal doktoren, en dokter K woont 200 meter van ons af en dus belde ik hem. Ik kon snel terecht. Heel snel. Direct eigenlijk.
In de hoofdstraat van Carcès kom je via een poortje bij een oud huis met een al even oud interieur. Dokter K is een wat oudere man die in een donkere kamer achter een groot bureau zit. Vriendelijk en hij neemt alle tijd. Zo’n dokter die als medicijnman je al direct op je gemak stelt en niet alleen de plek onderzoekt maar gewoon de tijd voor je neemt. Alles ging zeer relaxed en vooral efficiënt.
Tot zover herkenbaar.
Tot het uitschrijven van een recept. Waar je in Nederland een A5 briefje krijgt of een mailtje naar de apotheker gaat, liep ik de deur uit met twee volgeschreven A4-tjes. Met vulpen in zwierig handschrift, geneesmiddel na geneesmiddel. Ik liep de straat omhoog naar de Pharmacie en daar kreeg ik een boodschappentas medicatie mee. Voor een bult. Van tincturen, antibiotica tot aan een zalf met cortisonen. Geen probleem.
Ziek zijn in Frankrijk pakt anders uit dan in Nederland. Nu weet ik uit onderzoek dat ieder land “eigen” meest voorkomende ziekten heeft. We lijken erg op elkaar maar toch pakken lichamelijke kwalen verschillend uit per land. Nederland is grootverbruiker van paracetamol en maagzuurremmers bijvoorbeeld (hier wel in de supermarkt te koop, in Frankrijk niet), Frankrijk heeft een arsenaal pillen voor leverproblemen en allerlei middeltjes voor de bovenste luchtwegen. Verstuiver, druppels en wat al niet.
Wat me het meest opvalt in de keren dat ik een beroep moest doen op de gezondheidszorg is de rust die heerst. Je zou bijna zeggen een gebrek aan tomeloze efficiëntie die bij ons zo normaal is.
Zo gebeurde het ooit op de dag van aankomst ik ’s morgens naar het dorp reed, ontbijt regelde en ging ontbijten met een brak gezin. En bij de eerste hap van mijn tartine Nutella lag een stuk kies los in mijn mond. Hoppa. Het voelde als een rotsblok. Ik de lokale tandarts gebeld, het zal rond 10 uur zijn geweest en de beste man bleek op zaterdag te werken.
Nu moet ik nog iets zeggen over de tandarts. Ik kende hem al van het terras. Een jonge grote kale vent met een wat nors voorkomen. Wat hem voor mij won, was het feit dat hij altijd in muscle cars rijdt. Een grote zwarte Camaro SS, Dodge Challenger of Charger. Altijd zwart en altijd scheef geparkeerd. Ik mocht de man wel.
Ik kon direct komen. Ik liep de wachtkamer in en daar zat een aantal dorpsbewoners waarvan in een aantal kende. Ik legde uit waarom ik er zat en ik kreeg direct voorrang. Want ja, een gebroken kies is heel vervelend en ik moest weer terug naar het ontbijt! Mijn verwachtingen waren laag. Beelden van de schooltandarts met een voetaangedreven boor kwamen naar boven. Carcès is nou eenmaal niet het centrum van de wereld, dus wat kon ik verwachten.
Ik werd geroepen en liep een hypermoderne ruimte binnen. Een camera werd op mijn mond gericht zodat ik op een scherm kon meekijken en hop, hop, hop er werd een nieuw stuk kies geboetseerd en aangebracht. Uitharden met blauw licht, ik kon alles zien, en ik mocht afrekenen. Ik was klaar voor €34. Ik groette alle mensen in de wachtkamer, bedankte hen en liep opgelucht naar buiten. Een kwartiertje en een klein prijsje.
Efficiënt, zeer vriendelijk, heel laagdrempelig. Direct contact ook zodat je weet waar je aan toe bent.
Dat niet alles even modern is weet ik inmiddels ook.
Ooit viel mijn jongste zoon ’s avonds op de rand van een trap en zijn hele kin lag open. Ik, zoals het hoort, naar de Pompiers in het dorp. Daar ontfermde de hele ploeg zich over hem en hij stond in het middelpunt van de belangstelling. Er moest en zou een ambulance bij gehaald worden, want het was een kind en daar neem je geen risico mee.
De ambulance moest komen uit Cotignac en daarna reed ik door de donkere nacht achter de ambulance aan naar Brignoles. Daar in het ziekenhuis zag ik ook die andere kant. Oude wachtkamers met flets licht en bijbehorende muren. We gingen zitten in een leren fauteuil (?) van het soort dat mijn vader ook altijd had. Maar ook daar relaxte mensen die direct vonden dat we voor moesten gaan. Étrangers én een kind! Dus hoppa naar binnen, een roesje, hechten, nog een half uurtje wachten en we mochten weer naar huis. En ook nu direct de rekening die volgens mij €80 was.
Ziek worden in Frankrijk is niet iets waar je tegenop hoeft te zien. Men is relaxt, gericht op jou en je kwaal. Het gemak waarmee gebruik wordt gemaakt van medicatie is onnederlands. Helemaal niet “kijk het nog even aan” of iets dergelijks. Het is gewoon direct pillen, zalfjes en tincturen. En als de pharmacien een goede bui heeft krijg je er nog het een en ander additioneel bij.
Wat me ook opvalt is de afwezigheid van de bureaucratie waar Frankrijk ook groot in is. En, zeker, ik heb niet de ervaring van een inwoner van Frankrijk. Die kan best anders of negatiever zijn. Maar van alle keren dat ik of mijn familie gebruik moest maken van de zorg ging dat vlekkeloos en vriendelijk.
Het beste blijft natuurlijk om niet ziek te worden en te genieten van alles wat Frankrijk te bieden heeft.
Op Goede Vrijdag kreeg ik om 18:37 uur een oproep en toevallig stond mijn telefoon op geluid. Ik was aan het koken en verheugde me op het weekeinde. Ik nam op en het werd een gesprek van 22 seconden.
“Met Dick Koopman”
“U spreekt met de assistent van dokter XX. Wij hebben vaccins over, wilt u zich laten vaccineren?”
“Jazeker”
“Kunt u nu komen?”
“Jazeker!!!”
Ik deed het gas uit, sprong in mijn auto en 5 minuten later melde ik me bij de praktijk. Ik kreeg een formulier van twee pagina’s dat ik moest invullen. Daarnaast een bijsluiter die ik moest lezen. Bijwerkingen netjes op een rijtje. Het ging om het AstraZeneca vaccin.
Na het lezen kreeg ik de prik en mocht ik buiten in een tent 15 minuten wachten. Er zat een medisch geschoolde oppasser die mij tegenhield toen ik na 5 minuten wegwilde. 15 waren het er! Naast mij waren er nog twee patiënten die gebeld en gevaccineerd waren. Ik vroeg waar de bitterballen waren en of dit een vrijmibo nieuwe stijl was.
Mijn gevoel voor humor werd niet gedeeld.
Na een kwartier werd ik vrijgelaten en ging ik naar huis, verder met koken.
Toen mijn gezin thuis kwam werd ik vol ongeloof gefeliciteerd en we constateerden dat de vaccinatiegraad 25% was. Althans, in dit huis.
Had ik bijwerkingen? Een beetje. Ik werd moe en ik voelde me wat misselijk. Na twee dagen was dat voorbij.
En nu ben ik gevaccineerd en ben ik zo blij als een baby. Ik gedraag me nog steeds hetzelfde, ik hou rekening met alles en ik doe geen gekke dingen. Ik voel me veel minder kwetsbaar. Vrijer in mijn hoofd en hart. Dit is het enige middel om uit onze situatie te komen. De enige. De rest is allemaal symptoombestrijding.
Ik gun iedereen op heel korte termijn een vaccinatie. Op naar een gezamenlijke vrijheid.
De eerste weken na het afscheid zijn vreemd. Leeg, zoals voor mij de eerste januari altijd is. Alles achter de rug en het nieuwe is nog niet begonnen. Koude leegte. Ook bevrijd overigens. En dan de momenten dat je denkt ‘even mijn moedertje bellen’ en dat niet meer kunt.
Het einde van iemand die je liefhebt is een nieuw begin van en voor jezelf. Veel moet je opnieuw uitvinden en het afscheid van alles wat was kan lang duren. En op een dag krijg je rust.
Dit is het negende en laatste gedicht van De Reis.
De eerste dood en begrafenis die grote impact op mijn leven hadden, was in 1993, net voor Kerst. De dag na de begrafenis was leeg, kaal en heel vreemd. Ik kon niets meer doen of betekenen voor degene van wie we afscheid hadden genomen. Daarna had ik dezelfde ervaring met onze moeders en in 2007 met mijn vader. Mensen die zo belangrijk voor je zijn en die opeens weg zijn, begraven of gecremeerd. In een roes doe je alles wat je moet en kunt doen en dan opeens ligt alles achter je. Je wordt wakker met het besef dat die leegte die je voelt blijvend is. Je blijft achter met alle andere achterblijvers. Daarover gaat dit, voorlaatste, gedicht.
“Gaat het wel goed met je”, vroeg een vriend. “Al dat geschrijf over de dood!” Het gaat heel goed met me en de reden dat ik dit doe is steeds dezelfde: woorden geven aan het gemis van twee moeders. En een beetje een monument oprichten voor hen, hoe klein ook.
Dus hou vol!
Na alle stappen die je meemaakt na het verlies van een dierbare, komt ook de dag van de begrafenis of crematie. Een rare dag die later voelt als een gat. Op die dag zelf doe je alles wat je kunt om nog liefde te tonen, om zorgvuldig te zijn en te laten zien waar je liefde zit voor degene die je begraaft. Nog wat woorden en te veel spanning voor echt verdriet.
Sacramenten zijn belangrijk. Natuurlijk voor Rooms-Katholieken alle Heilige Sacramenten, van Doop tot Ziekenzalving. Maar als je een sacrament ziet als een heilige of betekenisvolle handeling dan herken je natuurlijk veel meer sacramenten. Of je gelovig bent of niet. Op zondag altijd samen ontbijten om de dag te beginnen met het gezin, elkaar altijd gedag kussen voor je de deur uitgaat. Ik zie ook dat ieder van ons rituelen heeft: ik begin de dag altijd met twee sneden brood en vijf espresso. Geen dag zonder. Mijn leven zit vol rituelen maar die zijn zo ingesleten dat ze gedachteloos voorbij gaan. Een sacrament zonder religie is bijvoorbeeld die kus bij het weggaan. Dat doe je niet gedachteloos, op automatische piloot. Je geeft welbewust waarde aan die handeling.
Bij onze moeders werden handelingen tot routines tot sacramenten. Mijn kus op het voorhoofd van mijn moedertje bij komen en gaan. Iets langer dan nodig aangehouden zodat er een moment samen ontstond. Een heilig verbond.
Bij mijn schoonmoeder waren er vele. Zij was heel gelovig en liet op enig moment de pastoor komen voor de ziekenzalving. Wij waren daarbij aanwezig.
Dit is na het gedicht van gisteren, De Reis, het zesde gedicht van negen.
En zo beseft iemand die weet dat het einde komt dat er echt een reis aan zit te komen. Een reis waarvan je niet eens weet waar die precies naar toe gaat en waarvan je niet eens weet hoe die reis verloopt. Ik heb het meegemaakt bij beide moeders. Ik zal niet zeggen dat er een soort berusting was, integendeel soms. Enorme opstand en boosheid. Dat heb ik gezien. Maar soms ook wel berusting. Omdat het onafwendbaar was wat er kwam.
Mijn schoonmoeder had in een bos in Salland en bepaalde boom waar zij troost uit putte. Een verbinding tussen de aarde met een nietig mens en de hemel. Daarover gaat dit gedicht.
Gisteren schreef ik over het moeten vertrekken, vandaag over de onontkoombare reis. De Reis is ook de titel van deze hele reeks gedichten.
Het zal ergens september 1999 zijn geweest. Mijn moeder lag in bed, doodziek. Ik kwam haar slaapkamer binnen en de geur was een andere dan ik gewend was. Er hing een soort acetongeur die ik niet eerder had geroken. Mijn moeder werd wakker en kwam overeind. Ze had last van haar maag en ik pakte een maagtablet en maakte die klein zodat het makkelijker was om door te slikken. Ze ging op de rand van haar bed zitten, wetend wat er zou komen, en vroeg aan me “ik ga het jaar 2000 toch wel halen hé?” Ik zei “al moet ik je persoonlijk de nieuwe eeuw induwen” en lachte wat. Ze heeft het jaar 2000 niet gehaald.
Een jaar eerder: mijn schoonmoeder werd wakker uit een koortsachtige droom. Ze werd wakker met grote, wat paniekerige ogen, en zei: “ik zag mijn moeder, ze wenkte naar me”. Alsof het hiernamaals zich aandiende.
Beiden wisten dat het vertrek nabij was.
Je leest van mensen, Mulisch bijvoorbeeld, die nieuwsgierig zijn naar het sterven en wat daarna komt. Of niet. Je hoort van anderen, zoals René Gude die ik nog altijd mis met al zijn optimistische wijsheid, die met een blijmoedige onbevangenheid het einde tegemoet treden. En er zijn er die met grote angst iedere stap voorwaarts zetten.
Ik weet niet tot welke groep ik zal behoren.
Dit is gedicht 4, na gedicht 3 van gisteren. De hele reeks heet De Reis.
Dick Koopman 