Zo, het rapport over de kindertoeslagenaffaire is gepubliceerd. De inhoud is bekend. De verontwaardiging is alom. Die verontwaardiging was er al lang bij de getroffen ouders. Eén foutje en de hele toeslag werd teruggevorderd. Niet eens een foutje, het kon ook een slordigheid zijn.

Hele gezinnen zijn zwaar gedupeerd en het was al jaren bekend dat dat zo was. De Ombudsman heeft er al jaren geleden (2017) over gerapporteerd. En het ging gewoon door. Week in, week uit.

De topambtenaren die werden verhoord blonken uit in het ontlopen van iedere verantwoordelijkheid. Als je aan de top zit, zit je daar omdat je verantwoordelijk bent. Altijd wel en nooit niet. Deze mensen straalden uit dat het nooit aan hen had gelegen. Altijd aan een ander. Dat ze ook buikpijn hadden maar ja, wat doe je daarmee hè. Hier zat aan tafel wat Heidegger ‘das Man‘ noemt. Het Men is dat waarnaar iedereen kan verwijzen en waarbij niemand zal zeggen “dat heb ík gedaan”. Niemand die verantwoordelijk is.

Dan denk je: ok, als ambtenaren kennelijk zo worden gevormd, (wel hoog in de boom en gewichtig doen maar als het misgaat reageren als een kind dat wordt betrapt met zijn hand in de koektrommel) dan zal onze premier wel verantwoordelijkheid en eigenaarschap tonen.

Niets is minder waar.

Tijdens zijn ondervraging sprak Rutte van een bal die richting afgrond ging en niemand die ingreep. Mijn mond zakte open. Ik dacht: dat is jouw werk toch? Dat werk dat je zelf altijd een baan noemt, de taak om toezicht te houden op fatsoenlijk beleid dat jouw ambtenaren uitvoeren. En niemand greep in. Ook Rutte niet. Zelfs Rutte niet. Juist Rutte niet.

En daar nog eens bovenop: de shit was groot voor hen die De Vries heetten, maar nog veel groter was de shit als je niet zo’n Nederlandse naam had. Dan werd er extra op je gelet en was het ingrijpen sneller en harder.

We zitten opgescheept met een overheid die zijn burgers ten diepste wantrouwt en veracht. Het is sneu slecht volk dat de kantjes er vanaf loopt en altijd uit is op het belazeren van de overheid. Het liefst bouwt onze overheid aan een panopticum waar iedereen altijd in de gaten kan worden gehouden en geobserveerd. Waar de straf voor niet het juiste doen binnen het overheidssysteem excommunicatie is. Het stopzetten van je toeslagen is zo’n excommunicatie. Als je je niet houdt aan de systeemeisen pleeg je een wandaad.

En als de overheid er niet meer onderuit kan, Groningen, dan komen er tranen, snikkende toespraken, handen op schouders en ferme taal. We gaan het regelen! Snel! We richten een commissie en een loket op met ambtenaren die nu eens out of the box denken en gaan handelen. Echt. Er komt een regeringscommissaris en die gaat het regelen. Er komen tafels waarin iedereen aan het woord komt. We staan dichtbij jullie, burgers, we houden van je en we gaan voor je zorgen.

De rest is geschiedenis. Zwarte geschiedenis.

Wat een mazzel voor hen die genoeg verdienen dat zij niet van de overheid afhankelijk zijn voor hun voortbestaan. Die het zelf kunnen regelen. Of beter nog: wat een mazzel als je een multinational bent die een ruling kan afspreken met de belastingdienst. Een ruling voor modaal, ik ben haar nog niet tegengekomen.

Ik ben verontrust.

Een samenleving bestaat bij de gratie van een sociaal contract tussen burger en overheid. De overheid zorgt goed voor de burger en in ruil gedraagt de burger zich fatsoenlijk. Een mooi evenwicht waarin de verantwoordelijkheden verdeeld en aanvullend zijn.

Onze overheid heeft dit contract eenzijdig opgezegd.

Onze overheid krijgt dus de burgers die men verdient. In het beste geval onverschillig of berustend. Van die burgers heb je als overheid tenminste geen last. Dat is fijn. In het slechtste geval cynisch en actief. Dat is lastig voor een overheid die niet houdt van gedoe. Dat soort burgers leveren gedoe op. Ze stemmen op verkeerde partijen, ze komen in opstand, ze gaan naar de rechter. Ze passen niet in de structuur van de overheid die gericht is op disciplinering. Niet op vrijheid.

Het wordt tijd voor een nieuw sociaal contract. Een contract waarin de burger weer de belangrijkste in het systeem is en de overheid dienend en deemoedig. Waar de eerste vraag van iedere ambtenaar is, “hoe kan ik je helpen?”.

Dat nieuwe contract gaat er nooit komen met een partij en een premier die hun eigen bal richting afgrond duwen en dan kijken wie er ingrijpt.

Verkiezingen zijn nabij.

Kerst is dit jaar anders dan anders. Ik ben een gewoontedier en ik hou van ritme door het jaar heen. Wintersport, de eerste crocussen, de warmte van de zomer, rondlopen in de Var, nog een keer rondlopen in de Var in oktober en dan december.

December is voor mij een maand van gezelligheid en nostalgie. Vroeg donker, de straten verlicht, lekker eten en drinken met vrienden en familie en op naar oud en nieuw. Vuurwerk en met een lichte kater aan een nieuw jaar beginnen.

Een onderdeel van de decembermaand is ook altijd een bezoek aan Kevelaer. Met de jongens, mijn zus of met mijn beste vriend Jan.

Meestal op een vrijdag rij ik dan richting Duitsland, bij Elten van de snelweg af en dan binnendoor naar Kevelaer. Het mooie is dat hoewel een grens een fictieve lijn in het landschap is, dat landschap en ook bebouwing, wegen, stoplichten, et cetera er allemaal direct anders uitzien als je eenmaal in Duitsland bent. Of in welk ander buitenland dan ook. Dat alleen al, zijn in het buitenland, vind ik de moeite van de rit waard.

Kevelaer. Wat moet je ermee? Het is een dorp uit een ver verleden. Een dorp dat de jaren 50 ademt. Een dorp vol kerken en Katholieke devotie. De gemiddelde leeftijd van de bezoekers (meest Nederlands) is 80. Wat ik ermee moet weet ik heel goed. Er heerst een weldadige rust, er is een volstrekte afwezigheid van hectiek en juist dat devote trekt me aan.

Alle kerken waar je naar binnen kunt. De banken leeg op hier en daar een biddende gelovige na. Ook hier is de wereld meer buiten dan binnen. Erg fijn.

En ook in Kevelaer heb ik mijn gewoontes. Bij Müller koop ik mooie potloden, bij een van de vele bakkers koop ik zwaar Duits brood en Bretzels voor de zonen. In de Gnadenkapelle koop ik kaarsen die ik daarna buiten bij de muur van de Wallfahrtskirche opsteek. Kleine gewoontes die daardoor een interne rust geven.

Als ik er ben met Jan, mijn beste vriend, gaat hij ook altijd water tappen in de Beichtkapelle. Dat schijnt ook te werken als je er niet in gelooft.

En zo wandel ik het dorp rond. De geur van de winter. Soms met sneeuw, meestal niet.

Er is al veel verdwenen in de loop der jaren. Er was ooit een goede boekhandel in de Luxemburger Galerie, waar men een zeer uitgebreide verzameling theologie en filosofie had. Verdwenen. Er tegenover zat een café waar men fantastische Reibekuchen verkocht. Verdwenen. Als je weer naar buiten liep was daar een fantastische bakker. Een man met een onverzettelijk gezicht en een vet Schwabisch accent. Verdwenen. Op een dag verdwijnt er nog meer. Eerst de winkels, dan de mensen. Jonge mensen vertrekken al uit Kevelaer. Naar de stad, weg uit het dorp.

Maar zolang ik weet ga ik er al naartoe. Dit jaar voor het eerst in lange tijd niet. En dat is erg jammer. Ik mis het. En ik weet dat ik niet altijd nieuwe potloden nodig heb en dat je ook zonder Duits brood lekker kunt ontbijten. Maar daar gaat het niet om. Het gaat om ‘niet in Nederland zijn’. Het gaat om de vanzelfsprekendheid van allemaal RK kerken. Het gaat om de geest.

Het wordt een Kerst op de vierkante meter waarbij de boom de enige franje is. Verder moeten we het vuur aandoen en in de warmte met elkaar vooral de gezelligheid creëren. En volgend jaar hoop ik weer in Kevelaer rond te lopen.

Deo volente.

Winter in Carcès, vaak hebben we dat niet meegemaakt. Mijn gezin wordt er niet vrolijk van. Alles is dicht, het zwembad ligt er troosteloos bij en lekker in de zon zitten gaat ook niet echt. Na een paar dagen binnen is het uit met de pret. De games vallen tegen, de jongens hebben youtube uit en ‘wat gaan we eigenlijk doen?’

Nou, eropuit! Naar Marseille, Nice, Cannes of Aix.

Aix bijvoorbeeld in de winter is erg prettig. Beetje wandelen in de kou en aan het eind van de dag ergens achteraf, zeker niet op de Cours Mirabeau, een hapje eten is heerlijk. En ja, je gaat ook weer terug naar de berg en het verwarmde huis waar niet zoveel te doen is.

Mijn beleving is een andere. Ik geniet van ontbijt tot aan het moment dat ik mijn bed instap. De koude wandeling naar het dorp waar inderdaad alles er dicht uitziet. Maar niet is! Het café is gevuld met geroezemoes en de verwarming staat op max. De kerk ís koud maar dat moet ook. Wie heeft ooit gezegd dat het geloof gerieflijk moet aanvoelen?

Mijn ritje naar de supermarkt waar opeens allerlei winterartikelen liggen. Ook de lekkere. Kastanjes, foie gras in allerlei uitvoeringen. Het aantal boeken dat ik lees neemt per dag toe.

Vooral als er sneeuw valt is het wonderschoon. Het dal dat wit is en het verre uitzicht met heel in de verte Saint Antonin en le Grand Bessillon in de sneeuw. Prachtig.

Ik vermaak me, kortom, enorm.

Het gezin niet en dat betekent dat ik na een paar keer overstag ben gegaan. We gaan in de winter niet meer naar Carcès. Ik heb daar vrede mee want mijn gezin is voor mij belangrijker dan de Var.

En nu is het coronatijd. Het jaar waarin we stilstaan op de eigen vierkante meter. Met een Kerst die klein en heel intiem gaat worden. Een oud en nieuw waar we met elkaar in heel kleine kring op het nieuwe jaar gaan drinken. Dat zal het zo ongeveer worden.

Wat zou ik nu graag in de Var zitten. Ook in lockdown: betere wijn, beter eten en een mooier uitzicht. Het kan niet, het mag niet en het gaat niet gebeuren. De jongens zijn er blij mee. Dat is dan weer het goede nieuws.

De tijden zullen weer beter worden en het wordt ook gewoon weer winter.