We kennen allemaal deze situatie: je krijgt kritiek op iets en het eerste dat je denkt is ‘ja en jij dan?’. Voorbeelden te over: kijk een avond tv en ze komen voorbij, de eeuwigdurende jij-bakken waar overigens niemand van beter wordt.

Nou zijn dat nog programma’s waar een mens wat tijd heeft. Maar neem nu social in zijn algemeen en Twitter in het bijzonder. In mijn timeline barst het van de jij-bakken. Soms grappig maar meestal niet. Veel verwijten zonder in te gaan op wat de ander zegt. Altijd hetzelfde stramien: iemand beweert iets, anderen vallen over hem heen en proberen ‘m onderuit te halen.

Dat kan anders. De gevoeligheid en oppervlakkigheid voorbij, zeg maar.

Daarvoor haal ik een oude bekende van stal: Jürgen Habermas. Hij heeft geschreven, al decennia geleden, dat er drie criteria zijn voor goede communicatie. En goed is dan doeltreffend.

De allereerste vraag die je je moet stellen is die naar de waarheid van de uitspraak. Gewoon: klopt het? Is het waar of klopt het niet? Daar moet je wel wat voor doen. Je kunt niet gewoon roepen ‘dat is niet waar’. Je zult dat met tegenargumenten moeten komen. Vergt inspanning en kennis.

De tweede vraag die je je moet stellen is, ‘is het moreel juist?’ wat wordt beweerd. Dat betekent dat je iets van een idee moet hebben over je eigen normen en waarden. Dat je je moet kunnen verplaatsen in die van een ander. Dat je kunt nadenken over tegenstrijdigheden daarin.

De allerlaatste vraag is ‘mag jij dat eigenlijk wel vinden?’. Met andere woorden, ben je geloofwaardig.

Stel dat een zeer slordige partner tegen je zegt dat je je kleren eens op moet ruimen. Hoe reageer je dan? Juist: ‘dat moet jij zeggen, jij ruimt nooit iets op’.

De vraag kan natuurlijk ook zijn: is het waar dat ik er een klerezooi van maak? Check. Dan: klopt het dat wij geen klerezooi in huis willen? Check. Opruimen dus! En daarna het gesprek over het gedrag van je partner.

Stel nu eens dat wij allemaal op social en twitter dit patroon zouden volgen. Is het waar wat er wordt beweerd? Is het juist dat dit punt nu wordt gemaakt? En pas als laatste de ander erop attenderen, dat als hij dat ook echt vindt, het geloofwaardig zou zijn daarnaar te handelen.

Stel dat de hele Zwarte Pietendiscussie zo zou verlopen, zou het dan beter zijn gegaan?