Brexit achter de rug, dat wil zeggen het referendum. De echte Brexit moet nog komen en zal grote gevolgen hebben. Niemand weet welke gevolgen, maar er zit zeker een lijn in alle analyses. En de eerste voortekenen zijn als zichtbaar. Het Pond is hard onderuit gegaan, de koers van Britse banken is min 12%,  om er maar twee te noemen. Amsterdam, Dublin en Frankfurt lopen zich al warm om hét financiële centrum te worden.

Daarnaast zal men aan den lijve gaan ervaren wat het betekent niet meer in de EU te zitten. Van grenscontroles tot aan studeren in het buitenland. Van invoerrechten tot aan onderhandelen met tientallen landen voor nieuwe handelsakkoorden. Van wegvallen van subsidies tot aan geen geld krijgen uit Londen. Het gaat allemaal gebeuren. Het VK zal armer en leger worden. De verwachting van nee-stemmers dat Londen ook geld zal geven aan arme regio’s zal niet uitkomen. Brexiters zullen wederom teleurgesteld worden. En weer krijgen politici de schuld.

En waarom wilde men uit de EU? Om verder te kunnen als soevereine staat? Als wraak op de elite? Vanuit angst voor de toekomst? Of uit nostalgie? Uit ongeïnformeerdheid?

Als ik naar de uitslag kijk dan loopt er een scheiding op een aantal punten. Het is oud tegenover jong, het is laagopgeleid tegenover hoogopgeleid en het is arm tegenover rijk. Om het maar even scherp te stellen. Naar mijn idee is er een scheiding tussen twee grote groepen. Hen die vat hebben op de toekomst, zich zelfstandig voelen, zelfverzekerd zijn en stedelijk georiënteerd. En hen die dat niet hebben. Die voelen dat de wereld zoals die was verdwijnt, niet het gevoel hebben daar iets aan te kunnen doen en niet in de stad leven of in de armere buitenwijken. Hen die ergens de aansluiting hebben gemist en tegelijkertijd niet zijn aangesloten door de politiek.

Sinds de jaren 80 van de vorige eeuw is Europa en de EU in toenemende mate liberaler en minder sociaal-democratisch geworden. Dat betekent veel goeds maar niet alleen dat. Het betekent ook dat mensen aan hun lot worden overgelaten en het zelf moeten uitzoeken. Het betekent ook dat minder bedeelden voor politici niet meer interessant zijn. En dus uit het zicht verdwijnen. En zo voelt men zich in de steek gelaten. Eerst door de eigen regering en vervolgens door Brussel. Twee instellingen die men overigens zelf kan kiest en dus zeer democratisch tot stand komen.

Daarnaast hebben regeringsleiders zich altijd negatief uitgelaten over Brussel. Ook Rutte. We zouden ons geld terug gaan halen. We zouden niets meer betalen aan Griekenland. Het was nu echt de laatste keer. Et cetera. En steeds weer was de werkelijkheid anders. En steeds weer werd men ongeloofwaardiger. Dit zijn dezelfde regeringsleiders die nu zeggen dat de EU prima is. Maar toch. Ook deze week weer zei Rutte dat zijn prioriteiten zijn: op 1, 2 en 3 Nederland! Dus niet de EU maar Nederland. Zo zet je het beeld neer van continu vechten tegen de vijand en opkomen voor jezelf.

Dus mensen in de schaduw voelen zich alleen gelaten, zien politici die het één zeggen en wat anders doen en vinden dat er beter voor het buitenland en buitenlanders wordt gezorgd dan voor henzelf.

En je kunt veel zeggen van mensen die achterblijven in sociaal economische ontwikkeling, maar ze zijn niet gek. Ze hebben net zo’n scherp beeld van de werkelijkheid als de rest. De betekenis die ze eraan geven is een andere. Het is een verlangen naar vroeger toen alles nog overzichtelijk was. Vandaar de roep om de Gulden. Alsof dat wat oplost overigens. Vandaar de Brexit. Alsof je niet afhankelijk blijft van de rest van de wereld. Het is de hang naar een fijne wereld van Dik Trom in het dorp waar de populisten in alle landen (ook in Nederland van Wilders tot Roemer) zo graag naar verwijzen.

Dat is echter zinloos. De wereld was toen ook goed en slecht, vol beloften en teleurstellingen. En, belangrijker, die wereld komt nooit meer terug. Godzijdank. De wereld die er wel is moet door politici dichter bij de mens worden gebracht. Door luisteren, vertellen, praten, mensen serieus nemen, helder zijn in eigen standpunten, staan voor je mening, leiderschap tonen en vooral deemoed.

Ik las in de krant vandaag dat de president van Litouwen in de EU gezegd heeft: “De EU gaat door. Wie houdt ons tegen?” Wat te denken van je kiezers, je achterban, van diegenen die je zegt te vertegenwoordigen, van hen aan wie je verantwoording moet afleggen, de mensen die geen regent meer kunnen zien? Dat heeft niets met nostalgie te maken, dat is realiteit van nu.

Zelfs ík werd boos van zoveel hybris. Stop daar mee.