Iedere overheid is uit op het categoriseren en disciplineren van de bevolking. Op het in gelid krijgen van individuen zodat er beleid op kan worden geformuleerd of uitgevoerd. Overheden denken in groepen, nooit in individuen. Dat betekent per definitie dat geen enkel individu, dat immers geen statistische grootheid is, ooit perfect wordt behandeld. In het ergste geval wordt een individu ronduit slecht behandeld. In zo’n geval moet er een instantie zijn die vrij is van iedere twijfel en die voor het individu opkomt. Die instantie heet Ombudsman. Van Zutphen kan dat niet meer zijn. Ik zal uitleggen waarom dat zo is.

Bijna vijfendertig jaar heeft Nederland een Ombudsman. Zo lang al doet die ombudsman goed werk. De ombudsman moet de overheid controleren op zijn handelen. Iedereen kan drie namen noemen die verbonden zijn aan dit belangrijke instituut. Brenninkmeijer omdat die ongelooflijk kritisch was ten opzichte van de centrale overheid met betrekking tot omgang met burgers. Hij kwam altijd unverfroren op voor de rechten van de burger. Juist omdat de burger altijd minder machtig is dan de overheid.

Dullaert, de Kinderombudsman, omdat die tot ver over de irritatiegrens opkomt voor de rechten van kinderen. Met verve, passie en geweten.

Beide heren kenmerken zich door het centraal stellen van het individu tegenover overheden en overheidsinstanties. Daarbij streken ze tegen de haren van veel regenten in die liever willen horen dat ze het goed doen. Of minimaal het goed bedoelen.

De derde naam is nu die van Van Zutphen. In De Volkskrant van 10 maart staat een reconstructie van de gang van zaken rond het afserveren van Dullaert. Een ontluisterende reconstructie overigens.

Een paar dingen vallen mij op.

Allereerst het handelen van Van Zutphen. Even los van het feit dat hij oogt als een hoofdpersoon uit een roman van Bordewijk, is zijn gedrag ongelooflijk stram en ouderwets. Iemand die zich gedraagt als regent kan niet van verwacht worden dat hij de regenten gaat controleren. Uiterlijk en gedrag stroken niet met 2016.

Daarnaast de inhoud van wat hij doet. Ik vind dat iedereen die nieuw aan het roer komt, waar dan ook, een eigen team mag samenstellen. En dat gaat altijd ten koste van het oude team. Het is niet anders. Je moet door met mensen naar eigen keuze en niet met de erfenis van een ander. Maar toch. Hij is daar uiterst schimmig over én hij kan Dullaert niet ontslaan zonder overleg met de politiek. De Kinderombudsman heeft een eigen mandaat. Laat hem duidelijk zijn waarom hij van Dullaert af wil. Gewoon zeggen.

Dan de politiek. Het lijkt mij dat vooral de VVD klaar was met het activisme van Brenninkmeijer en Dullaert. Men wil toch vooral niet al te kritische bewakers van het overheidsbeleid hebben. Als een ombudsman een verlengstuk is van overheidsbeleid wordt de burger de dupe.

Alles bij elkaar kan het niet anders dan dat deze huidige ombudsman vleugellam is geworden door eigen onkunde, onhandigheid en regentesk gedrag. Ik kan inhoudelijk niet eens over hem oordelen omdat er niets uit zijn handen is gekomen behalve dit gedoe. Maar dat zegt al genoeg.

Deze man heeft, niet eens willens en wetens denk ik zo, iedere legitimiteit verkwanseld. En als je als controleur van de overheid iets moet zijn dan is het van onbesproken gedrag. Als controleur van de overheid mag je wel besproken worden door de politiek. Vol ergernis, dedain, afkeer, wat dan ook. Als je zoals Brenninkmeijer en Dullaert de toorn van de politiek over je heen krijgt dan weet je: ik doe iets goed! Dat punt zie ik Van Zutphen niet bereiken.

Tijd voor een echte ombudsman.