• Over

Dick Koopman

~ Durf te denken

Dick Koopman

Tag Archief: Heidegger

Martin Heidegger, antisemiet?

04 zaterdag aug 2018

Posted by Dick Koopman in leven

≈ Een reactie plaatsen

Tags

antisemitisme, filosofie, Heidegger, Joden, NSDAP

6a010535ce1cf6970c01a51180c20f970c

Maanden geleden heb ik het boek ‘Heidegger en de mythe van de Joodse wereldsamenzwering’ van Peter Trawny gekocht. Waarom? Sinds jaar en dag ben ik geïnteresseerd in, en geïntrigeerd door Martin Heidegger.

Lang, lang geleden, ergens in de jaren 80 van de vorige eeuw kocht ik ‘Sein und Zeit’ en begon erin te lezen. Ik weet nog dat ik het gevoel had in een mistige wereld te stappen vol nieuwe woorden, omdraaiingen van betekenissen, zinnen die meanderend ergens begonnen en ook ergens weer eindigden. Sommige passages waren ook heel helder. Over het ‘Men’ bijvoorbeeld. Datgene waar mensen naar verwijzen om iets te verklaren of te rechtvaardigen en waar je later van denkt, “maar niemand was het”, dat men. Of passages over ‘das Gerede’, het gebabbel. Over de dood waarvan iedereen weet dat die komt en maakt dat ons bestaan een Sein zum Tode is.

Later nog las ik andere werken van hem. ‘Holzwege’, verwijzend naar paden in een bos die opeens zomaar ergens ophouden te bestaan. Het zoekende, formulerende, twijfelende, hermetische van zijn filosofie trok me aan. De basisvraag, waarom is er iets en niet veeleer niets, loopt overal doorheen.

Daarnaast had hij een heel fundamentele kritiek op de techniek. Als mensen zich vooral op techniek verlaten, bijna één worden met die techniek, dan treedt er Seinsvergessenheit, Zijnsvergetelheid op. Mensen keren zich dan af van hun bronnen, van hun wezen en raken zichzelf kwijt. Ook ik zie dat mensen zich verliezen in de techniek, zichzelf zien als techniek en daarmee het wezen van zichzelf uit het oog verliezen. In een toespraak voor architecten heb ik Heidegger ooit aangehaald die stelde dat gebouwen de verbinding van de mens zijn tussen de aarde en God. Wat een mooi beeld en wat een mooie gedachte is dat.

En natuurlijk volgde ik de publicatie van de ‘Schwarze Hefte‘, geschriften die na zijn dood zijn gepubliceerd. Die ook brisant materiaal zouden bevatten. Het was en werd steeds duidelijker dat Heidegger sympathiek had gestaan ten opzichte van de NSDAP, de Nazi’s van Hitler. Het artikel in de Groene Amsterdammer was ook heel duidelijk: je kunt niet anders dan concluderen dat Heidegger wel degelijk antisemiet was.

Het verbaasde me niets. Zoals hij praat over de aarde, over kleine gemeenschappen, de afkeer van techniek, het verheerlijken van het Duitse: het waren Blut und Boden thema’s.

En dus kocht ik het boek waarover ik aan het begin schrijf. Het lezen was niet bepaald een sine cure. In zijn taalgebruik is Trawny nog hermetischer dan Heidegger zelf en dat is een hele kunst. Als hij de teksten van Heidegger wil duiden dan gebruikt hij zinnen als:  “Deze gedachte komt overeen met een uitspraak waarin hij het ‘ontwerp’ verbindt met het ideologeem van ‘bloed en bodem’ (p.65) en “De apocalyptische reductie van de geschiedenis is een bijkomend narratief dat in de al bestaande narratieve topografie van de zijnsgeschiedenis wordt ingebouwd” (p.102). Ga er maar aanstaan.

Ik heb er dus geruime tijd over gedaan om het te lezen en in de tussentijd heb “De oorsprong van het kunstwerk” van Heidegger en een aantal Donald Duckpockets gelezen.

Maar als je het toch goed leest is er ook een opmerkelijke conclusie te trekken uit het boek. Heidegger wás zeker antisemiet maar op een andere, bijna radicalere manier dan de Nazi’s. Voor Heidegger was de Jood (‘rekenkundig heel sterk’!!) de vijand van het Duitse volk omdat Joden het technische in de wereld hadden gebracht. De machinatie. Joden hadden zich over de wereld verspreid om macht uit te oefenen en zo het oorspronkelijke uit te roeien. Daarom was Heidegger antisemiet. Wat de nazi’s deden was veel te alledaags en zij zagen niet het diepere, meer fundamentele probleem met de Joden. Heidegger wel.

Ook na de oorlog heeft hij zich nooit uitgesproken over de shoah. Hij heeft alleen erover gesproken dat hij niet op de begrafenis van zijn filosofische (joodse) leermeester, Edmund Husserl, was. Een “historische vergissing” noemde hij dat.

Dat was het. En het was niet de enige.

Heidegger was antisemiet. Heel fundamenteel. Bijna uit angst voor het onbekende, het kosmopolitische, het groter dan het dorp zijnde. Hij heeft daarin gedachtekronkels gefabriceerd die niet of nauwelijks te volgen zijn. Maar de conclusie is duidelijk. Daar valt niets meer op af te dingen.

Een gemiste kans

17 zondag jan 2016

Posted by Dick Koopman in Verlichting

≈ Een reactie plaatsen

Tags

De Bezige Bij, filosofie, Foucault, Heidegger, Tinneke Beeckman

Enige tijd geleden las ik een interview met Tinneke Beeckman , een filosofe met prikkelende stellingen. Met aandacht las ik hoe zij sprak over het opkomen voor Verlichtingsidealen. Voor onze manier van denken en van met elkaar omgaan. Zo prikkelend dat ik haar boek kocht: “Macht en onmacht. Een verkenning van de hedendaagse aanslag op de Verlichting” (De Bezige Bij, 2015). Een veelbelovende titel. Een boek geschreven door een sterke vrouw met een heldere redeneertrant.

Ik  moet zeggen: ze begint met een mooie mise en scene. De aanslag op Charlie Hebdo. De pagina’s daarna vult ze met vaart, met een overzicht van wat er mis is met onze manier van samenleven. Daarna gaat ze los in het boek.

Van Nietzsche gaat ze door naar Foucault. Een heel zinnige stap, omdat het gaat over het verdwijnen van het subject, van de mens als individuele maker van de wereld. Dat was niet echt waar Foucault in geloofde. Als socioloog zou ik zeggen dat hij meer een kind was van Durkheim dan van Marx. Structuren bepalen het individu als je al van een individu kunt spreken.

Dan opeens dendert George Orwell de tekst binnen. Daarbij dat ik direct: ‘waar komt die opeens vandaan?’ En eigenlijk gaat vanaf dat moment het boek zwabberen, onevenwichtig worden.

De stukken over Heidegger zijn nog interessant. Al was het maar omdat Heidegger altijd interessant is. Maar ook met hem wordt te weinig gedaan. Hij zou terugverlangen naar een voormoderne wereld waarin kleinschaligheid voorop staat. Dat zou kunnen. Wat belangrijker is dat hij een prachtige analyse geeft van Het Men (Das Man) Juist hier geeft Heidegger een voorbeeld van onoprecht leven. Dingen doen omdat men dat nou eenmaal doet. Omdat iedereen dat doet. Wie? Geen idee. Men. Tegen zijn omdat men tegen is. Voor zijn omdat men voor is. Heidegger kan worden gebruikt om het verschil te laten zien tussen collectieve culturen en culturen waarin individuen een eigen authentieke keuze (kunnen en mogen) maken.

Maar niet bij Beeckman.

Opmerkelijk genoeg is haar verwijt aan Heidegger, een nostalgisch verlangen naar vroeger, haar zelf niet vreemd. Als zij schrijft over internet dan is dat vanuit een heel somber mens- en wereldbeeld. Interent is de grote Big Brother die ons allen knecht. Zonder dat we dat door hebben! In dit deel van het boek komt een denker naar voren die het niet echt op heeft met internet. Een niet te vatten, niet te positioneren entiteit die ons tot slaaf maakt. Zo komt het over. Dat internet naast die eigenschap – want die is er natuurlijk ook – ook een bevrijdend medium is komt niet naar voren. Dat dankzij internet de informatie aan individuen enorm is toegenomen komt niet naar voren.

Een citaat: ‘Wie via internet iets te weten wil komen, kan wel het gevoel hebben dat hij controle heeft over een analyse, maar dat is vaak niet het geval. De complottheorieën worden soms op een heel professionele manier gebracht, de retoriek van de bedenkers is erg wervend…’. Dit op zich klinkt al bijna als een complot. Erger is dat het voorbij gaat aan een ander belangrijke eigenschap van internet: ieder complot wordt ontmaskerd en tegengesproken. De bevrijding on line.

Het vreemde van dit boek is, dat het zo onevenwichtig is. Er zitten heel sterke stukken in die tot denken aanzetten. Er zitten stukken in die bijna naïef van nostalgie zijn. En dat is jammer. De reden dat ik dit schrijf is dat ik hoop dat er meer gesproken wordt over onze Verlichtingsidealen, over wat het verdedigen waard is. Tegen wie ook maar vooral tegen de beperkten van geest. Dat is met dit boek niet gelukt. De Bezige Bij had strenger moeten zijn en meer tijd moeten nemen.

Het boek is een gemiste kans. Op naar de herkansing!

Filosofie bij de kaakchirurg

09 woensdag dec 2015

Posted by Dick Koopman in filosofie, mensbeeld

≈ 1 reactie

Tags

gelatenheid, Heidegger, populisme, Tandarts, vooroordelen

Gelatenheid, een woord uit een ver verleden. Een woord met een negatieve bijklank. Het houdt in dat we de omstandigheden willoos ondergaan, dat we capituleren. Ons overgeven, lijdzaam toezien hoe de dingen gaan. Daar komt de negatieve bijklank vandaan want als er iets is wat niet modern is dan is het overgeven aan.

Onze houding, onze moderne houding is gericht op actie, op maakbaarheid. We accepteren niets meer, we komen in opstand, vechten tegen de omstandigheden. Of het nu een buurman is die andere gewoonten heeft (waarmee je zelfs de tv kunt halen) of de komst van een AZC. We komen in opstand. We willen dat iets gebeurt en we willen onze zin krijgen. Daar hoort gelatenheid niet bij.

Gelatenheid zo uitgelegd is maar één kant van de zaak en eigenlijk een heel negatieve. Passief ook.

Deze week moest ik naar de kaakchirurg. Dat wist ik al weken natuurlijk want zo lang duurt het eer je een afspraak hebt. Maandagochtend half tien moest ik mij melden en zou ik ontdaan worden van een kaakontsteking. Vooraf boekje gelezen dat ik had gekregen over wat je kunt verwachten. Een vooruitzicht waar ik niet naar uitkeek en waarover ik als licht hypochondrisch best over in zou kunnen zitten.

Ik koos de weg van de gelatenheid. Op een positieve manier. Ik wist dat het moest gebeuren en ik besloot de dingen te laten voor wat ze zijn. Ik koos ervoor geen gedachten erbij te hebben, geen beelden bij te creëren. Ik besloot gelaten te zijn in de zin die Heidegger ooit beschreef: ik gaf de omstandigheden de kans zich aan me te openbaren, zich voor te doen zoals ze zijn. Dat is iets anders dan passief slachtoffer zijn. Het is heel actief afzien van ieder oordeel en mee te gaan met de omstandigheden. Dat kost veel energie omdat ook mijn neiging is in te grijpen.

De dag van de afspraak liep alles uit. Ik wachtte en wachtte. Toen ik eindelijk een verdoving had heb ik nog drie kwartier zitten wachten in een kamer met een heel erg lelijk behang. Ook daar bleef ik rustig en keek goed om me heen. Waar zat ik eigenlijk? Wat waren dat voor apparaten?

Eenmaal onder het laken concentreerde ik me op alle handelingen van de kaakchirurg. Het snijden in mijn tandvlees, dat ik niet voelde in de vorm van pijn maar in de vorm van schrapen. Het boren van een gat in mijn kaak. Het wegzagen van de wortelpunten. Het geluid van de afzuiging. Het gemompel van de chirurg. Alsof ik een heel heldere waarnemer was in een toneelstuk voor drie mensen.

Ik koos voor filosofie bij de kaakchirurg. Als ik me had overgegeven aan mijn angsten en mijn gevoel dan had ik niet goed geslapen, dan zou ik boos verhaal zijn gaan halen over alle vertraging. Was ik boos geworden, gestrest. Dat deed ik allemaal niet. Het bleek een fluitje van een cent. Ook nu dagen na de ingreep is het nog steeds een fluitje van een cent.

Ik pleit voor veel meer gelatenheid in het leven en in het debat. Laat de dingen zich aan ons openbaren zoals ze zijn, zonder vooroordeel de feiten zelf laten spreken. En dan handelen. Pas dan. Na een wijs oordeel.

Gelatenheid als wapen tegen populisme. Het lijkt me wel wat.

 

Abonneren

  • Berichten (RSS)
  • Reacties (RSS)

Archief

  • augustus 2022
  • juli 2022
  • juni 2022
  • mei 2022
  • april 2022
  • maart 2022
  • februari 2022
  • januari 2022
  • december 2021
  • november 2021
  • oktober 2021
  • september 2021
  • augustus 2021
  • juli 2021
  • juni 2021
  • mei 2021
  • april 2021
  • maart 2021
  • februari 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • november 2020
  • oktober 2020
  • september 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • december 2019
  • november 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juli 2019
  • juni 2019
  • mei 2019
  • april 2019
  • maart 2019
  • februari 2019
  • januari 2019
  • december 2018
  • november 2018
  • oktober 2018
  • september 2018
  • augustus 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018
  • februari 2018
  • januari 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • september 2017
  • augustus 2017
  • juli 2017
  • juni 2017
  • mei 2017
  • april 2017
  • maart 2017
  • februari 2017
  • januari 2017
  • december 2016
  • november 2016
  • oktober 2016
  • september 2016
  • augustus 2016
  • juli 2016
  • juni 2016
  • mei 2016
  • april 2016
  • maart 2016
  • februari 2016
  • januari 2016
  • december 2015
  • november 2015
  • oktober 2015
  • september 2015
  • augustus 2015
  • juli 2015
  • juni 2015
  • mei 2015
  • april 2015
  • maart 2015
  • februari 2015
  • januari 2015
  • december 2014
  • november 2014

Categorieën

  • Autonomie
  • Brexit
  • Burger serieus nemem
  • Burger serieus nemen
  • Commissie Stiekem
  • Communicatie
  • crisis
  • culinair
  • de open samenleving
  • deeleconomie
  • Durf te denken
  • economie
  • Europa
  • Fatsoen
  • filosofie
  • Geen categorie
  • GeenPeil
  • Grexit
  • griekenland
  • Gutmensch
  • Klant centraal
  • leven
  • Lezen
  • Literatuur
  • Maatschappij
  • Management
  • Marketing
  • mensbeeld
  • nationalisme
  • New Business
  • Ondernemen
  • Onderwijs
  • organisaties
  • Parijs
  • PEGIDA
  • politiek
  • Politiek correct
  • Populisme en de Grondwet
  • referendum
  • religie
  • Retail
  • seculaire religie
  • terreur
  • Toeristen
  • Turkije
  • twitter
  • Verlichting
  • vluchtelingen
  • Zwarte Piet

Meta

  • Registreren
  • Inloggen

Blog op WordPress.com.

  • Volg Volgend
    • Dick Koopman
    • Doe mee met 2.481 andere volgers
    • Heb je al een WordPress.com-account? Nu inloggen.
    • Dick Koopman
    • Aanpassen
    • Volg Volgend
    • Aanmelden
    • Inloggen
    • Deze inhoud rapporteren
    • Site in de Reader weergeven
    • Beheer abonnementen
    • Deze balk inklappen
 

Reacties laden....