Gelatenheid, een woord uit een ver verleden. Een woord met een negatieve bijklank. Het houdt in dat we de omstandigheden willoos ondergaan, dat we capituleren. Ons overgeven, lijdzaam toezien hoe de dingen gaan. Daar komt de negatieve bijklank vandaan want als er iets is wat niet modern is dan is het overgeven aan.

Onze houding, onze moderne houding is gericht op actie, op maakbaarheid. We accepteren niets meer, we komen in opstand, vechten tegen de omstandigheden. Of het nu een buurman is die andere gewoonten heeft (waarmee je zelfs de tv kunt halen) of de komst van een AZC. We komen in opstand. We willen dat iets gebeurt en we willen onze zin krijgen. Daar hoort gelatenheid niet bij.

Gelatenheid zo uitgelegd is maar één kant van de zaak en eigenlijk een heel negatieve. Passief ook.

Deze week moest ik naar de kaakchirurg. Dat wist ik al weken natuurlijk want zo lang duurt het eer je een afspraak hebt. Maandagochtend half tien moest ik mij melden en zou ik ontdaan worden van een kaakontsteking. Vooraf boekje gelezen dat ik had gekregen over wat je kunt verwachten. Een vooruitzicht waar ik niet naar uitkeek en waarover ik als licht hypochondrisch best over in zou kunnen zitten.

Ik koos de weg van de gelatenheid. Op een positieve manier. Ik wist dat het moest gebeuren en ik besloot de dingen te laten voor wat ze zijn. Ik koos ervoor geen gedachten erbij te hebben, geen beelden bij te creëren. Ik besloot gelaten te zijn in de zin die Heidegger ooit beschreef: ik gaf de omstandigheden de kans zich aan me te openbaren, zich voor te doen zoals ze zijn. Dat is iets anders dan passief slachtoffer zijn. Het is heel actief afzien van ieder oordeel en mee te gaan met de omstandigheden. Dat kost veel energie omdat ook mijn neiging is in te grijpen.

De dag van de afspraak liep alles uit. Ik wachtte en wachtte. Toen ik eindelijk een verdoving had heb ik nog drie kwartier zitten wachten in een kamer met een heel erg lelijk behang. Ook daar bleef ik rustig en keek goed om me heen. Waar zat ik eigenlijk? Wat waren dat voor apparaten?

Eenmaal onder het laken concentreerde ik me op alle handelingen van de kaakchirurg. Het snijden in mijn tandvlees, dat ik niet voelde in de vorm van pijn maar in de vorm van schrapen. Het boren van een gat in mijn kaak. Het wegzagen van de wortelpunten. Het geluid van de afzuiging. Het gemompel van de chirurg. Alsof ik een heel heldere waarnemer was in een toneelstuk voor drie mensen.

Ik koos voor filosofie bij de kaakchirurg. Als ik me had overgegeven aan mijn angsten en mijn gevoel dan had ik niet goed geslapen, dan zou ik boos verhaal zijn gaan halen over alle vertraging. Was ik boos geworden, gestrest. Dat deed ik allemaal niet. Het bleek een fluitje van een cent. Ook nu dagen na de ingreep is het nog steeds een fluitje van een cent.

Ik pleit voor veel meer gelatenheid in het leven en in het debat. Laat de dingen zich aan ons openbaren zoals ze zijn, zonder vooroordeel de feiten zelf laten spreken. En dan handelen. Pas dan. Na een wijs oordeel.

Gelatenheid als wapen tegen populisme. Het lijkt me wel wat.