Het is bijna 2016 en ik hoop dat we in het nieuwe jaar afscheid nemen van de gekte van 2015. Hoop, geen geloof. Een stap in een kalender betekent niet per se een stap in houding.

Welke gekte heb ik het over? Om samen te vatten: dat gevoelens belangrijker zijn dan feiten. Dat de individuele anekdote meer zeggingskracht heeft dan de analyse.

Nu kun je zeggen dat voor ieder individu de eigen gevoelens heel waar zijn en dat er niets op tegen is om die dan ook leidend te laten zijn. Kun je zeggen. Zoals ook iemand zei dat gevoelens altijd waar zijn. Dat het beeld voorafgaat aan de werkelijkheid. Allemaal waar.

Maar waarom zouden we daar geestelijk lui van worden en vooral zo onkritisch ten opzichte van je eigen overtuigingen. Men heeft ook heel lang gedacht dat de aarde plat was. In India worden nog steeds vrouwen verbrand omdat zij heks zijn. Allemaal overtuigingen.

Twee voorbeelden van gekte. Een klein en een groot voorbeeld.

Klein. Dit jaar was er weer een discussie over E-nummers. Ik ga de discussie niet herhalen omdat hij doorgedrongen is tot iedereen. Er bestaat de overtuiging dat E-nummers slecht zijn en zeer schadelijk voor de mens. Dat die E-nummers nu juist bestaan om aan te geven dat zijn juist niet schadelijk zijn voor de mens, dat er dus meer een keurmerk mee wordt beoogd dan een waarschuwing nemen heel veel mensen niet meer aan. Het verwijzen naar betrouwbare sites zoals van de Wageningen Universiteit leidt tot opmerkingen dat de lobby overal achter zit. Complotdenken en cognitieve dissonantie reductie. Feiten zijn onzin omdat zij niet overeenkomen met mijn overtuigingen. Dat.

Groot. De vluchtelingencrisis. Dat er een crisis is kan niemand zijn ontgaan. Er zijn miljoenen mensen op de vlucht en die komen het liefst naar noordwest Europa. Waarom? Omdat het hier goed toeven is. Er vluchten nooit Nederlanders naar het midden-oosten dus zullen we hier wel iets beter doen dan daar. Als gevraagd wordt naar aantallen vluchtelingen dan worden die altijd overschat. Er zijn voldoende feiten bekend maar die lijken niet zo belangrijk. Wat blijft is de emotie. Emotie aan beide zijden van het spectrum overigens.

Aan de ene kant de mensen die van mening zijn dat de wereld van iedereen is en dat je dus iedereen moet toelaten. Loffelijk maar als je kijkt naar de verdeling van vluchtelingen zie je ook dat er mensen tussenzitten die niet op de vlucht zijn voor oorlog of voor hun leven moeten vrezen. Die gewoon op zoek zijn naar een beter bestaan. Geef ze eens ongelijk, maar de vraag is of je die ook gewoon moet toelaten.

Zo zullen tussen de echte vluchtelingen ook niet allemaal mensenrechtenactivisten zitten. Er zullen ook mensen tussen zitten die het niet zo hebben met onze waarden en onze manier van leven. Laat je die gewoon toe of eis je assimilatie? En hoe dan?

Aan de andere kant zijn de mensen die tegen zijn. Uit angst voor een tsunami van slechteriken. Uit angst voor het onbekende. Niet alleen burgers redeneren zo. Zelf gemeentebesturen bevestigen dit beeld door bijvoorbeeld schoolkinderen te bewaken als zij langs een opvang fietsen. De emotie van de tegenstanders gaat van verontwaardiging tot en met lijfelijk verzet en het plegen van aanslagen. Vragen naar feiten, hoe onveilig het eigenlijk is, hoe het is als er een AZC in een buurt komt, hoeveel overlast er is, het gebeurt niet. Ook niet naar feiten over aantallen en bijvoorbeeld aantallen vluchtelingen die in de regio worden opgevangen. Men denkt dat het hier volloopt en dus zijn feiten verdacht omdat ze niet kloppen.

Twee voorbeelden, een klein en een groot. Zeer verschillend qua impact en reikwijdte maar ze komen voort uit hetzelfde fenomeen. Dat de eigen ervaring en overtuiging juist zijn. Dat feiten niet kunnen kloppen omdat zij niet stroken met die eigen overtuiging. Dat feiten gefabriceerd zijn door mensen met belangen.

Deze gekte zal niet stoppen ook al hoop ik dat nog zo. Ook in 2016 zal iedereen zijn eigen waarneming weer voor waar nemen. Feiten zijn van steeds minder belang en dat zal zo blijven. Dat betekent iets voor bijvoorbeeld de politiek en gemeentebesturen in het vluchtelingendebat. Kom niet met feiten maar met voorbeelden, anekdotiek, luister, wees emotioneel, deel emoties. Maar capituleer nooit voor de gekte.

Uiteindelijk krijgen feiten gelijk.